สีมานุชานนกถาวณฺณนา

[138] เอกาวาสคตานํ วเสน สามคฺคิํ ปฏิกฺขิปิตฺวา เอกสีมคตานํ วเสน อนุชานิตุกาโม ภควา ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สีมํ สมฺมนฺนิตุ’’นฺติ อาหฯ อถ อาวาสปริจฺเฉทํ วตฺตุกาโม ภเวยฺยฯ เอตฺตาวตา เอกาวาโส ยาวตา เอกาสีมาฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สีมํ สมฺมนฺนิตุ’’นฺติ วเทยฺยฯ ตสฺมา น อิธ อนุญฺญาตพทฺธสีมาวเสน เอกาวาสปริจฺเฉโท โหติ, อุปจารสีมาวเสเนว โหตีติ เวทิตพฺพํฯ กถํ ชานิตพฺพนฺติ เจ? ปาฬิโตว, ยถาห ‘‘เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุปนนฺโท สกฺยปุตฺโต เอโก ทฺวีสุ อาวาเสสุ วสฺสํ วสิ…เป.… เอกาธิปฺปาย’’นฺติ (มหาว. 364)ฯ อญฺญถา วสฺสจฺเฉโทติ อนิฏฺฐปฺปสงฺโคว, กถํ? เอกาวาสวเสเนว เจ สามคฺคี, พหุอาวาสอนาวาเสสุ น สมฺภเวยฺยฯ ตโต โส ตํ อาวาสํ คจฺฉนฺโต พหิทฺธา อุโปสถํ กโรติฯ ‘‘น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ’’ติอาทิ (มหาว. 181)-ปาฬิวิโรโธ สติปิ สงฺเฆ อนาวาเส อุโปสถสฺส อกตฺตพฺพโตฯ อนาวาเสปิ เจ สามคฺคี ลพฺภติ, ‘‘เอตฺตาวตา สามคฺคี, ยาวตา เอกาวาโส’’ติ น วตฺตพฺพํ, ตสฺมา สพฺพถา ปุริมนโย ปจฺฉิเมเนว ปฏิกฺขิตฺโตติ กตฺวา นานาวาสวเสนปิ สามคฺคีติ เวทิตพฺพํฯ ‘‘ตํ กมฺมํ กโรมาติ วตฺวา น อกํสู’ติอาทีสุ วิย อนาคตมฺปิ อเปกฺขติ, ตสฺมา ‘กโรมา’ติ วุตฺเต น วฏฺฏตี’’ติ วทนฺติฯ ‘‘สีมํ อโสเธตฺวาปิ นิมิตฺตํ กิตฺเตตุํ วฏฺฏตี’’ติ ลิขิตํฯ เหฏฺฐิมโกฏิยา อฑฺฒฏฺฐมรตนุพฺเพโธ หตฺถิปฺปมาโณฯ สเจ เอโก พทฺโธ โหติ, น กาตพฺโพติ เอตฺถ ‘‘จตูสุ ทิสาสุ จตุนฺนํ ปพฺพตกูฏานํ เหฏฺฐา ปิฏฺฐิปาสาณสทิเส ปาสาเณ ฐิตตฺตา เอกาพทฺธภาเว สติปิ ปถวิโต อุทฺธํ เตสํ สมฺพนฺเธ อสติ เหฏฺฐา ปถวิคตสมฺพนฺธมตฺเต อพฺโพหาริกํ กตฺวา กิตฺเตตุํ วฏฺฏติฯ เตเนว ‘ปิฏฺฐิปาสาโณ อติมหนฺโตปิ ปาสาณสงฺขฺยเมว คจฺฉตี’ติ วุตฺตํฯ ปถวิโต เหฏฺฐา ตสฺส มหนฺตภาเว คยฺหมาเน ปพฺพตเมว โหตี’’ติ อนุคณฺฐิปเท วุตฺตํฯ ‘‘จินิตฺวา กตปํสุปุญฺเช ติณคุมฺพรุกฺขา เจ ชายนฺติ, ปพฺพโต โหตีติ ธมฺมสิริตฺเถโรฯ เนวาติ อุปติสฺสตฺเถโร’’ติ วุตฺตํฯ

ปาสาโณติ ‘‘สุธามยปาสาโณปิ วฏฺฏตี’’ติ วทนฺติฯ วีมํสิตพฺพํ อิฏฺฐกาย ปฏิกฺขิตฺตตฺตาฯ ทฺวตฺติํสปลคุฬปิณฺฑปฺปมาโณ ตุลตาย, น ตุลคณนายฯ โสปีติ ขาณุโก วิย อุฏฺฐิตปาสาโณฯ

จตุปญฺจรุกฺขนิมิตฺตมตฺตมฺปีติ เอกจฺเจสุ นิมิตฺตสทฺโท นตฺถิฯ เอตฺถ ตโย เจ สารรุกฺขา โหนฺติ, ทฺเว อสารรุกฺขา, สารรุกฺขานํ พหุตฺตํ อิจฺฉิตพฺพํฯ ‘‘สุสานมฺปิ อิธ ‘วนเมวา’ติ สงฺขฺยํ คจฺฉติ สยํชาตตฺตา’’ติ วุตฺตํฯ เกจิ ปน ‘‘จตูสุ ทฺเว อนฺโตสารา เจ, วฏฺฏติฯ อนฺโตสารา อธิกา, สมา วา, วฏฺฏติฯ ตสฺมา พหูสุปิ ทฺเว เจ อนฺโตสารา อตฺถิ, วฏฺฏตี’’ติ วทนฺติฯ